Nhà văn Louisa May Alcott (1832 - 1888), tác giả của "Little Woman", là cảm hứng để đạo diễn Greta Gerwing tạo ra nàng Jo March phiên bản điện ảnh.
Trong tác phẩm nhận sáu đề cử Oscar 2020, nhân vật chính Jo March không kết hôn mà theo đuổi và thành công với sự nghiệp viết văn - chi tiết khác với tiểu thuyết, khi nhân vật lấy chồng, sinh con.
"Tôi biết phải làm cái kết khác truyện, như Louisa mong muốn", đạo diễn Gerwing nói với tạp chí Film Comment. Cái kết của Jo tương đồng cuộc đời nhà văn: Louisa không lập gia đình, theo đuổi văn chương, nữ quyền cho tới khi qua đời ở tuổi 55.
Đoạn kết "Little Women" của Greta Gerwing: Jo March (Saoirse Ronan đóng) chờ đón tiểu thuyết của mình ra đời. Nguồn: Youtube.
Louisa May Alcott có tuổi thơ khắc nghiệt. Cha bà - Amos Bronson Alcott - là nhà tư tưởng nổi tiếng theo đuổi chủ nghĩa siêu việt (transcendentalist) - một trào lưu triết học tiến bộ. Ông Alcott mơ mộng, giàu lý tưởng nhưng không giỏi kiếm tiền, thường chạy theo những phát kiến viển vông khiến gia đình chịu cảnh nghèo đói. Phương pháp giáo dục sáng tạo khiến ông bị đuổi khỏi nơi giảng dạy, kéo theo gia đình Alcott đổi chỗ ở liên tục (khi nhà văn 20 tuổi, họ đổi nhà 30 lần).
Với ý tưởng đề cao sự tự lực, trí tưởng tượng, sáng tạo, Alcott vẽ ra nhiều mô hình xã hội không tưởng, tiêu biểu nhất là Fruitlands - công xã nông nghiệp thành lập ở Harvard (bang Massachusetts, Mỹ) năm Louisa 12 tuổi. Bà và gia đình ăn chay, tắm nước lạnh, sống với điều kiện khắc nghiệt theo lý tưởng của cha - và gần như chết đói. Dự án thất bại sau tám tháng, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng Louisa. Sau này, bà xuất bản tác phẩm Transatsental Wild Oats (1873) giễu nhại sự kiêu ngạo, không tưởng của đàn ông cùng sự bất công, bóc lột phụ nữ nhờ những trải nghiệm ngày nhỏ.
Dù sống khó khăn, nhờ cha, bà sớm gặp nhiều nhân vật cấp tiến: Ralph Waldo Emerson, Nathaniel Hawthorne, Henry David Thoreau hay Henry Wadsworth Longfellow. Tư tưởng của cha bà và nhiều học giả bạn ông ảnh hưởng một phần tới Louisa. Bà trở thành một phụ nữ thực tế, độc lập - khác hẳn tiêu chuẩn nữ giới truyền thống thế kỷ 19.
|
| Chân dung nữ nhà văn Louisa May Alcott. Ảnh: AP. |
"Tôi sẽ làm gì đó, không quan trọng dạy học, nghề may, diễn viên hay nhà văn, miễn giúp được gia đình. Tôi cần giàu có, nổi tiếng, hạnh phúc trước khi chết", Louisa nói khi còn bé, theo tạp chí Oprah. Louisa có tư tưởng tự lập sớm - từ 18 tuổi, bà bắt đầu làm nhiều nghề: giáo viên, thợ may, viết truyện ngắn để kiếm tiền, sau đó làm người hầu.
Harriet Reisen - tác giả sách Louisa May Alcott: The woman behind Little Women - ví Louisa giống người đàn ông trụ cột gia đình. Từng có thời gian nữ tác giả viết những truyện gothic máu me, bạo lực, giật gân dưới bút danh A. M. Barnard bởi thể loại này thu hút độc giả, mang về nhiều tiền. Thành công từ nghề viết giúp Louisa trang trải cuộc sống gia đình, thậm chí đưa em út - Abigail May Alcott Nieriker - du học ở châu Âu, người sau này thành họa sĩ nổi tiếng ở Paris (nguyên mẫu nhân vật Amy trong truyện).
Theo Los Angeles Times, suốt những năm 1860, bà tập trung viết văn, xoay quanh những phụ nữ thông minh, can đảm. Tiểu thuyết đầu tay Moods (1864) kể về hành trình trưởng thành bấp bênh của một cô gái cùng cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Louisa nhận chỉ trích từ một số nhà phê bình, cho rằng phụ nữ không nên bày tỏ quan điểm về đổ vỡ, lừa dối hôn nhân. Tác giả, nhà phê bình văn học Mỹ Henry James từng bình luận: "Hai điểm đáng nhớ ở Moods là việc Louisa thiếu hiểu biết về bản chất con người, và cô ấy tự tin với thiếu sót đó". Louisa không bận tâm nhiều về những lời bàn tán, hạ thấp.
|
| Một trang sách "Little Women", bản in năm 1893. Ảnh: New York Public Library. |
Little Women (1868) - tác phẩm thành công nhất của Louisa, thể hiện trọn vẹn tinh thần nữ quyền. Tác phẩm thành công ngoài sức tưởng tượng của nhà văn. Câu chuyện xoay quanh cuộc sống, quá trình trưởng thành bốn chị em nhà March. Khai thác đề tài gia đình làm nhân vật của bà gần gũi, đồng thời mang tính phổ quát, tiêu biểu. Nhân vật chính Jo March, với tài năng, sự mạnh mẽ, quyết liệt, trở thành "nữ anh hùng" với nhiều cô gái.
|
| Bản chuyển thể "Little Women" năm 1994 theo đúng nguyên tác, Jo (Winona Ryder) đến với giáo sư Friedrich Bhaer (Gabriel Byrne) cuối phim. Ảnh: IMDb. |
Ban đầu, Louisa định xây dựng Jo là một "nữ nhà văn độc thân" - như chính bà ngoài đời. Tuy nhiên, bà chịu áp lực nặng nề bởi mong muốn gắn kết Jo và Laurie - chàng hàng xóm đẹp trai, lịch lãm, của độc giả. "Mọi người viết thư hỏi tôi ai là chồng những cô gái nhỏ, như kết hôn là mục tiêu cuối cùng của phụ nữ. Tôi sẽ không làm hài lòng mọi người bằng cách gắn kết Jo với Laurie", Louise nói trong cuốn tiểu sử Louisa May Alcott: Her Life, Letters, and Journals. Jo kết hôn với giáo sư Friedrich Bhaer - không đẹp trai, già hơn cô rất nhiều trong phần tiếp theo Good wife (1869). "Vì không thể từ chối độc giả, tôi ngoan cố cho cô ấy vào một mối quan hệ hài hước", tác giả viết thư cho một người bạn. Sự ghép cặp này đã đập tan ảo tưởng tình yêu mơ mộng của những thiếu nữ trẻ, đồng thời thể hiện quan điểm của Louisa: phụ nữ nên được tự quyết định cuộc sống theo mong muốn bản thân.
Ngoài đời, Louisa cũng là nhà nữ quyền. Năm 1877, bà đồng sáng lập Liên hiệp về giáo dục và công nghiệp cho phụ nữ (Women's Educational and Industrial Union) tại Boston (bang Massachusetts), bảo vệ quyền lợi, tiến bộ cho phụ nữ, trẻ em. Tổ chức này sáp nhập với Crittenton, Inc, thành lập Hội phụ nữ Crittenton, tồn tại tới ngày nay. Năm 1878, Louisa là một trong 20 phụ nữ đầu tiên được hưởng quyền bỏ phiếu tại tiểu bang Massachusetts.
Sarah Elbert - nhà phê bình văn học sử Mỹ, nhận xét trong phim tiểu sử The Woman behind Little Women (đạo diễn Nancy Porter): "Cô và nhiều phụ nữ đương thời đấu tranh cho bản sắc cá nhân giữa bối cảnh truyền thống. Cố gắng hợp nhất tính cộng đồng và cá nhân trong quan điểm nữ quyền, họ thách thức các vai trò giới tính gắn với trật tự xã hội thế kỷ 19".
Louisa nói về cuộc đời mình trong Louisa May Alcott: Her Life, Letters, and Journals: "Tôi muốn là một phụ nữ không chồng, tự do vùng vẫy trong khoảng trời riêng...".
Bảo Thư
